Khả năng đọc bắt đầu từ ngày đầu tiên vì trẻ sơ sinh tiếp thu các nhịp điệu ngôn ngữ, cách thức hoạt động của sách và hình dạng câu chuyện thông qua việc khám phá bằng các giác quan. Những cuốn sách tương tác dành cho trẻ nhỏ với các kết cấu khác nhau, tạo ra âm thanh hoặc có các phần di chuyển không chỉ đơn thuần giải trí. Chúng giúp trẻ hiểu ý nghĩa thực sự của việc đọc sách đồng thời xây dựng những kỹ năng quan trọng như liên kết hình ảnh với từ ngữ, nhận biết vần điệu và âm thanh, cũng như hiểu rõ hơn về các câu chuyện. Các nghiên cứu được công bố vào năm ngoái cũng đã chứng minh điều này. Khi cha mẹ hoặc người lớn khác chỉ vào các từ trên trang sách hoặc nói về những điều đang xảy ra trong hình ảnh, trẻ dần dần hiểu được từ bắt đầu và kết thúc ở đâu, cũng như cách văn bản dịch chuyển từ trái sang phải. Những cuốn sách bìa cứng với các trang gấp lớn đặc biệt hữu ích cho những đứa trẻ nhỏ đang học về khái niệm vật thể vẫn tồn tại ngay cả khi chúng bị che khuất và nắm bắt mối quan hệ giữa các đồ vật trong không gian, trong những khoảnh khắc gắn kết đặc biệt cùng câu chuyện ở nhiều độ tuổi khác nhau.
Sách bìa cứng là vật dụng không thể thiếu cho trẻ sơ sinh và trẻ mẫu giáo từ khi sinh đến ba tuổi, đặc biệt là những cuốn có hình ảnh đơn giản, tươi sáng, dễ thu hút sự chú ý. Khi cha mẹ hoặc người chăm sóc giúp trẻ dùng tay nhỏ lần theo các từ trên trang sách và lật trang, trẻ sẽ bắt đầu hiểu cách hoạt động của sách từ trái sang phải và làm quen với việc cầm sách đúng cách. Những tương tác cơ bản này tạo nên những nền tảng quan trọng cho việc đọc sách sau này. Những cuốn sách có hình ảnh đen trắng thực ra lại giúp trẻ theo dõi chuyển động tốt hơn trên các trang sách. Và khi người lớn chỉ vào các đồ vật trong tranh và đọc to tên của chúng, điều này giúp trẻ kết nối các biểu tượng với các đồ vật trong thế giới thực. Kiểu tư duy này vô cùng quan trọng khi trẻ bắt đầu ngồi vào bàn và tự đọc một mình.
Khi nói đến việc trẻ em học ngôn ngữ thông qua đọc sách, đa số trẻ em đều trải qua một số giai đoạn nhất định. Khoảng sáu tháng tuổi, trẻ bắt đầu phản ứng với nhịp điệu trong sách bằng những âm thanh bập bẹ của riêng mình. Đến khoảng một tuổi, trẻ sẽ chỉ vào hình ảnh khi nghe người khác nhắc đến tên của chúng. Từ mười tám đến hai mươi bốn tháng tuổi, nhiều trẻ mẫu giáo thích tự hoàn thành những câu lặp đi lặp lại trong câu chuyện. Và khi lên hai hoặc ba tuổi, các bé thường diễn lại những câu chuyện yêu thích trong thời gian chơi đùa. Những tài liệu đọc có chứa các cuộc đối thoại thực tế sẽ giúp nâng cao điều mà các nhà ngôn ngữ học gọi là "chiều dài lời nói trung bình" của trẻ. Những bài đồng dao cũng rất hữu ích trong việc phát triển nhận thức âm vị. Nghiên cứu cho thấy rằng việc thường xuyên nghe đồng dao giúp trẻ mẫu giáo phát triển khả năng kết hợp âm thanh chữ cái nhanh hơn khoảng sáu mươi phần trăm so với những trẻ ít được nghe đồng dao mỗi ngày.
Khi mọi người cùng đọc sách, điều này giúp phát triển trí não theo nhiều cách, bao gồm cải thiện kỹ năng tư duy và hiểu biết cảm xúc của người khác. Việc thảo luận về cảm xúc của các nhân vật trong truyện thực sự giúp chúng ta dễ dàng kiểm soát cảm xúc của bản thân hơn. Đồng thời, những câu chuyện có cấu trúc theo các mô hình nhất định sẽ giúp trẻ em biết suy nghĩ trước sau và giải quyết vấn đề khi tiếp tục đọc. Nghiên cứu từ Phòng thí nghiệm Đọc tại Nơi làm việc Quốc gia cũng cho thấy một điều khá thú vị. Khi các thành viên trong gia đình ngồi gần nhau trong giờ đọc sách, mức hormone căng thẳng trung bình giảm khoảng 39%. Sự gần gũi về mặt thể chất này dường như khiến trẻ cảm thấy an toàn về mặt cảm xúc hơn, từ đó hình thành tình yêu với sách từ sớm. Những trải nghiệm như vậy thường theo đuổi người đọc trong suốt cuộc đời họ, khiến họ có xu hướng tiếp tục yêu thích việc đọc sách khi trưởng thành.
Sách tương tác với các tính năng lật mở và kéo tab biến những buổi đọc sách thông thường thành những cuộc phiêu lưu thú vị dành cho trẻ nhỏ, giúp chúng tập trung lâu hơn bình thường. Khi trẻ tìm thấy những thứ giấu dưới các lớp vạt gấp hoặc trượt các tab xung quanh, điều này thực sự kích thích tư duy và khiến chúng muốn chạm vào và khám phá. Nghiên cứu từ Tạp chí Đọc Sớm năm 2023 cho thấy trẻ nhỏ thực sự dành thời gian đọc sách với các loại sách đặc biệt này nhiều hơn khoảng 40% so với sách tranh thông thường. Trong khi khám phá nơi sinh sống của động vật hoặc những nhân vật đang ẩn nấp, những độc giả nhỏ tuổi bắt đầu hiểu cách các hành động dẫn đến kết quả mà không hề nhận ra. Cách tiếp cận bằng việc tương tác này biến giờ đọc sách thành một hoạt động vui vẻ và hấp dẫn thay vì chỉ ngồi yên và lắng nghe.
Sách tương tác mang đến cơ hội phát triển vận động thực sự cho trẻ từ 3 đến 5 tuổi. Khi những đứa trẻ nhỏ nhấc những tấm vạt nhỏ trên sách, chúng thực ra đang rèn luyện việc xoay cổ tay và giữ cho cẳng tay ổn định, điều này giúp xây dựng khả năng kiểm soát tốt hơn trên toàn bộ phần thân trên. Các tab kéo ra cũng đòi hỏi một kỹ năng gọi là phối hợp hai bên – trẻ cần giữ cuốn sách bằng một tay trong khi kéo bằng tay còn lại cùng lúc. Loại hoạt động này xây dựng kỹ năng ổn định, hữu ích cho nhiều công việc thường ngày. Theo nghiên cứu được công bố năm ngoái trên Tạp chí Phát triển Vận động Nhi khoa, khoảng bốn trên năm trẻ em chơi với các loại sách này một lần mỗi tuần đã cho thấy những cải thiện đáng kể về kỹ năng phối hợp tay-mắt khi thực hiện các công việc đòi hỏi độ chính xác. Khi các hoạt động trở nên khó dần, trẻ học cách kiên trì với những nhiệm vụ thách thức lâu hơn và dần dần tự tin hơn vào khả năng của bản thân.
Những cuốn sách cho trẻ sơ sinh có các kết cấu và bộ phận chuyển động khác nhau giúp bàn tay nhỏ bé trở nên mạnh mẽ hơn trước khi trẻ hai tuổi. Các bề mặt mềm mịn như đám mây hoặc sần sùi như vỏ cây thật sự giúp rèn luyện những ngón tay nhỏ bé khi trẻ cầm nắm bằng ngón cái và ngón trỏ. Những chiếc túi nhỏ để kéo ra và các mảnh trượt được bên trong thực sự giúp phát triển các cơ nhỏ trong tay trẻ, điều sau này rất quan trọng để trẻ cầm bút đúng cách. Việc thêm âm thanh vào càng làm tăng trải nghiệm thông qua việc tác động đến nhiều giác quan cùng lúc. Một số nghiên cứu cho thấy trẻ sơ sinh chơi với các đồ chơi có kết cấu này khoảng hai lần mỗi ngày thường đạt được các mốc phát triển kỹ năng phối hợp tay khoảng sáu đến tám tuần sớm hơn so với những trẻ khác, đặc biệt là trong việc kiểm soát hướng chuyển động của các ngón tay. Đây là kết quả từ nghiên cứu gần đây được công bố bởi Tạp chí Nghiên cứu Sự phát triển Trẻ sơ sinh vào năm 2024.
Để giúp con phát triển vốn từ vựng, phụ huynh nên áp dụng phương pháp đọc đối thoại khi cùng con đọc sách giáo dục sớm. Hãy đặt những câu hỏi mở như Em thấy gì ở đây? hoặc Kết nối từ mới với những điều xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Nhớ chiếc máy bay chúng ta nhìn thấy ở sân bay tuần trước không? Đồng thời cũng nên giải thích một cách rõ ràng. Khi trẻ đặt tên cho các đồ vật xung quanh, chúng sẽ bắt đầu nhận biết từ vựng nhanh hơn. Việc khuyến khích trẻ hoàn thành các cụm từ quen thuộc sẽ giúp trẻ ghi nhớ tốt hơn những gì đã học. Các nghiên cứu tại Đại học Maryville cho thấy khi việc đọc sách trở nên tương tác thay vì chỉ nghe một cách thụ động, trẻ sẽ tiếp thu từ mới nhanh hơn khoảng 40 phần trăm. Khả năng hiểu lời nói của trẻ sẽ được cải thiện song song với kỹ năng nói, từ đó thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ toàn diện.
Những cuốn sách giáo dục sớm được thiết kế đặc biệt giới thiệu nền tảng ngôn ngữ thông qua:
Sự tham gia tích cực biến việc đọc thành quá trình học tập năng động:
| Tính năng | Sách Vật Lý | Sách Trên Màn Hình |
|---|---|---|
| Kích Thích Cảm Giác | Phản hồi xúc giác phát triển kỹ năng vận động | Chỉ giới hạn ở kích thích âm thanh và hình ảnh |
| Kết Nối Giữa Cha Mẹ và Con Cái | Thúc đẩy tương tác tập trung | Khuyến khích định hướng thiết bị độc lập |
| Khả năng tập trung | Phát triển khả năng tập trung liên tục | Thông báo thường xuyên gây gián đoạn |
| Sức khỏe thị giác | Không tiếp xúc ánh sáng xanh | Có nguy cơ gây mỏi mắt |
Nghiên cứu cho thấy sách in giúp nuôi dưỡng sự chú ý chung và trao đổi ngôn ngữ linh hoạt. Mặc dù sách điện tử mang lại tính tiện lợi, nhưng việc sử dụng hiệu quả nhất là khi xem cùng người chăm sóc và có phần thảo luận dẫn dắt.
Hãy làm cho thời gian kể chuyện trở nên vui vẻ hơn bằng cách sử dụng các con rối hoặc để trẻ hóa thân vào nhân vật cùng đồ chơi yêu thích của mình. Khi trẻ di chuyển trong khi nghe kể chuyện, các em sẽ dễ dàng hình dung và kết nối với câu chuyện trong sách hơn. Việc đóng vai giúp phát triển những kỹ năng tư duy quan trọng, nơi những đồ vật bình thường mang một ý nghĩa mới – ví dụ như một khối gỗ đơn giản biến thành tàu vũ trụ hay chú gấu bông đột nhiên biết nói. Theo một số chuyên gia giáo dục mầm non, các phương pháp kể chuyện tương tác thực sự có thể làm tăng mức độ tập trung của trẻ nhỏ trong các buổi đọc sách. Trẻ từ ba đến năm tuổi thường ghi nhớ tốt hơn và tận hưởng câu chuyện lâu hơn khi các em được tham gia một cách chủ động thay vì chỉ ngồi yên và lắng nghe một cách thụ động.
Hãy làm cho những câu chuyện sống động bằng những giọng nói và biểu cảm khuôn mặt đầy kịch tính - sử dụng giọng chói tai cho những sinh vật nhỏ bé và giọng trầm, gầm gừ cho những người khổng lồ. Cách kể chuyện sinh động này giúp trẻ em diễn giải các tín hiệu cảm xúc và sự căng thẳng trong câu chuyện một cách tự nhiên. Trẻ mẫu giáo ghi nhớ được nhiều hơn 40% từ vựng từ những cuốn sách được đọc với giọng diễn cảm so với khi được đọc bằng giọng đơn điệu, không biểu cảm.
Biến việc đọc sách thành một cuộc khám phá đầy trí tưởng tượng với những cuốn sách theo chủ đề phiêu lưu. Khuyến khích trẻ mẫu giáo dự đoán các diễn biến bất ngờ hoặc sáng tạo ra kết thúc thay thế. Đặt những câu hỏi mở như: "Bạn SẼ LÀM GÌ NẾU bạn phát hiện một cánh cửa thần kỳ?". Cách kể chuyện hợp tác này xây dựng khả năng tư duy sáng tạo và định hình sách như những bệ phóng cho ý tưởng mới.
Sự gần gũi vật lý trong việc đọc chung làm sâu sắc thêm những mối liên kết cảm xúc. Việc ôm ấp trong thời gian kể chuyện làm giảm mức cortisol tới 39%, thúc đẩy sự kết nối an toàn và tạo association giữa sách vở với sự thoải mái. Việc cùng nhau chỉ vào các minh họa và chia sẻ nụ cười biến việc đọc sách thành một nghi thức mang tính tương tác, hỗ trợ sự phát triển cảm xúc.
Khi những người chăm sóc tham gia vào việc đọc sách cùng trẻ, sách không chỉ còn là những câu chuyện đơn thuần mà trở thành những trải nghiệm học tập quý giá đối với trẻ em. Các bậc phụ huynh hoặc người giám hộ nếu trò chuyện về những hình ảnh họ nhìn thấy trên trang sách và liên hệ những hình ảnh đó với các sự việc xảy ra trong cuộc sống hàng ngày thực sự giúp trẻ hiểu biết tốt hơn bất kỳ ứng dụng hay câu chuyện điện tử nào có thể mang lại. Niềm hào hứng thể hiện ra khi một người thực sự yêu thích việc đọc sách cũng sẽ lây lan sang những đứa trẻ nhỏ. Nghiên cứu cho thấy các gia đình có nhiều sách thường có con em bước vào lớp mẫu giáo với kỹ năng ngôn ngữ vượt trội gấp khoảng năm lần so với trẻ em đến từ những gia đình không có nhiều tài liệu đọc. Điều này hoàn toàn hợp lý vì việc tiếp cận với từ ngữ và những câu chuyện giúp trẻ em xây dựng vốn từ vựng một cách tự nhiên theo thời gian.
Mở rộng khả năng đọc viết ngoài sách vở bằng cách dán nhãn các đồ dùng hàng ngày như thùng đồ chơi ("khối xếp hình", "bút sáp màu") để củng cố nhận thức về chữ viết. Biến các cuộc đi dạo thành những cuộc săn tìm bảng chữ cái - tìm kiếm các biển báo "S-T-O-P" hay tên cửa hàng để dạy trẻ rằng các ký hiệu mang ý nghĩa. Cách tiếp cận tự nhiên này giúp loại bỏ nhu cầu luyện tập chính quy mà vẫn xây dựng được nền tảng đọc viết cơ bản.
Sử dụng sách giáo dục sớm cho trẻ như một nền tảng cho việc học thông qua xúc giác. Sau khi đọc sách về bảng chữ cái, hãy nặn các chữ cái từ đất sét trong khi phát âm các âm tiết. Củng cố các vần bằng chuyển động - nhảy khi gặp từ vần "-at", vỗ tay với từ vần "-og" - giúp ghi nhớ mẫu âm thanh thông qua vận động. Những phương pháp đa giác quan này giúp ghi nhớ tốt hơn 68% so với các bài luyện tập truyền thống bằng thẻ nhớ.
Sách thật giúp trẻ cảm nhận được các trang giấy, tự tay lật từng trang và gắn kết với người chăm sóc trong giờ đọc sách, đồng thời hạn chế việc tiếp xúc với màn hình. Ngược lại, sách kỹ thuật số trở nên sống động với hình ảnh chuyển động và âm thanh phản ứng ngay khi chạm hoặc nhấp chuột. Các nghiên cứu cho thấy việc kết hợp cả hai hình thức này thực sự hiệu quả hơn trong việc phát triển kỹ năng đọc so với việc chỉ sử dụng một phương pháp duy nhất. Theo hướng dẫn mới nhất từ Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ, cha mẹ nên kết hợp giữa sách in và các lựa chọn kỹ thuật số để mang lại cho trẻ nền tảng phát triển trí não tốt nhất trong giai đoạn học tập đầu đời.
Các hệ thống đổi mới hiện nay kết hợp sách board sách có kết cấu chạm được với các ứng dụng đi kèm trên máy tính bảng. Khi trẻ nhỏ lật trang sách, ứng dụng sẽ phản hồi bằng âm thanh và hình ảnh hoạt họa—mà không cần chạm vào màn hình. Cách tiếp cận đồng bộ này kết nối việc thao tác vật lý với sự củng cố kỹ thuật số, tăng cường khả năng tiếp thu ngôn ngữ. Những trải nghiệm đa phương thức này cải thiện khả năng ghi nhớ khái niệm lên tới 40% so với các định dạng chỉ sử dụng kỹ thuật số.
Theo báo cáo năm 2024 của EdTech Monitor, khoảng một phần tư tài liệu về kỹ năng đọc viết dành cho trẻ nhỏ hiện nay là công cụ học tập lai (hybrid). Điều đặc biệt ở đây là cách chúng kết nối các hành động trong thế giới thực – ví dụ như lật trang sách hay mở một tấm bìa – với những gì diễn ra trên màn hình. Khi trẻ thực hiện một hành động cụ thể, máy tính bảng của các em sẽ hiển thị các hoạt ảnh hoặc âm thanh tương ứng. Tin tốt là trẻ thường ghi nhớ tốt hơn khi tương tác theo cách này, đồng thời cha mẹ cũng giảm bớt lo lắng về việc trẻ tiếp xúc quá nhiều với màn hình. Một số công ty thậm chí đã tạo ra các thiết bị đọc sách đặc biệt có thể sử dụng cùng với sách bìa cứng thông thường, cho phép trẻ khám phá câu chuyện thông qua cả trải nghiệm xúc giác và các yếu tố kỹ thuật số mà không cần chạm vào màn hình. Cách tiếp cận này thực chất khai thác phương pháp trẻ nhỏ học tập tự nhiên nhất – đó là thông qua việc thực hành thay vì chỉ đơn thuần quan sát.
Sách tương tác dành cho kỹ năng đọc đầu đời được thiết kế với các tính năng như chất liệu khác nhau, âm thanh và các bộ phận có thể di chuyển nhằm thu hút các giác quan của trẻ nhỏ và thúc đẩy việc học tập.
Sách bìa cứng giúp trẻ mẫu giáo và trẻ sơ sinh bằng cách khuyến khích trẻ theo dõi từ và hình ảnh, dạy trẻ cấu trúc của sách và kết nối các ký hiệu với các đồ vật trong thực tế.
Những mốc quan trọng bao gồm phản ứng với nhịp điệu trong sách, chỉ vào các hình ảnh, thích thú với việc lặp lại câu chuyện và diễn đạt lại câu chuyện trong giờ chơi.
Sách mở nắp và sách kéo giữ được sự tập trung của trẻ mẫu giáo, tăng khả năng chú ý và hỗ trợ hiểu biết về mối liên hệ giữa hành động và kết quả, đồng thời phát triển kỹ năng vận động.
Sự tham gia của phụ huynh làm phong phú trải nghiệm đọc sách, nâng cao khả năng hiểu nội dung và nuôi dưỡng tình yêu đọc sách, từ đó phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho trẻ em.
Bản quyền © 2025 thuộc về Công ty TNHH Văn hóa Mẹ và Bé Genius Bean Thanh Đảo - Chính sách bảo mật
